SES RENKLERİ – SES RENGİMİ NASIL ÖĞRENEBİLİRİM?
BU YAZIDAKİ BİLGİLER GENEL DOĞRULAR ÜZERİNE OLUP FİZİKSEL, PSİKOLOJİK ÖZELLİKLERE VE ALIŞKANLIKLARA BAĞLI OLARAK HER BİREYİN SES RENGİNDE FARKLILIKLAR GÖRÜLEBİLİR.
Öncelikle, yaygın inanışın aksine, “ses aralığı ne kadar genişse, bir kişi ne kadar tiz notalara çıkabiliyorsa sesi o kadar incedir” inanışı yanlış bir inanıştır. Sesin tizliği / pesliği sesin frekansıyla ölçülen / belirlenen bir olgudur. Frekans terimini basitçe açıklayacak olursak bir sesin belirli bir süredeki titreşim (dalga) sayısıdır. Hertz (Hz) kavramı sesin 1 saniyede ölçülen titreşim sayısıdır. Eğer bir seste bu titreşim fazla olursa tiz (ince), az olursa pes (kalın) bir ses olarak karşımıza çıkar. Orkestradakiler enstrümanları 442 ya da 444 La sesine göre akort ederler. Aynı La sesi 442 Hz ile akort edilirse kulağımıza daha kalın, 444 Hz ile akort edilirse kulağımıza daha ince gelir çünkü titreşim sayısı artmıştır. Bir enstrüman olarak insan sesinde de aynı fark bariz şekilde kendini gösterir.
Temelde ses renkleri kadınlarda inceden kalına Soprano, Mezzo Soprano, Alto; erkeklerde inceden kalına Tenor, Bariton, Bas şeklinde sıralanır. Ses rengini belirlerken kriter sadece ses aralığı yani kişinin tiz seslere ne ölçüde çıkabildiği / pes seslere ne ölçüde inebildiği değildir. Buradaki asıl kriter kişinin hangi sesi verdiği değil, sesi nasıl verdiğidir. Tabi ki ses aralığı da ses rengiyle ilgili bize birçok ipucu verebilir fakat sadece ses aralığını baz almak yanıltıcı sonuçlar edinmemize neden olabilir. Bunun yanı sıra birçok teknik ve anatomik unsur vardır; ses tellerinin uzunluğu, doğuşkanların seviyesi, çevrim sesi vs… Çevrim sesi yani sesi çevirdiğimiz ses bunlardan en önemlisidir. Çevrim sesini basitçe özetleyecek olursak, ses telleri tizlerde belirli bir gerginliğe ulaştığında bilinçli ya da içgüdüsel olarak larenksin (gırtlak) farklı bir yapıya bürünmesi, sesin farklı bir yola gitmesidir. Bunu tanımlamak çok zordur fakat uygulamada daha rahat anlaşılabilir. Örneğin, Tenorlar sesi E5 ya da F5 (5. oktavdaki Mi ya da Fa) seslerinde çevirirken Sopranolar için çevrim sesi F♯5 – G5 (5. oktavdaki Fa diyez ya da Sol) sesleridir. (Bu ses renkleri için bahsedilen çevrim sesleri tahmini ve genel çevrim sesleridir; kişiden kişiye farklılık gösterebilir)
Ses rengini tanımlamak için bireyin ergenlik dönemini tamamlaması gerekmektedir. Ergenlik döneminde özellikle erkeklerin sesleri çokça çatallaştığı ve inceldiği için bu süreçte herhangi bir ses tanımlaması yapmak yanlıştır. Yaklaşık olarak 18 yaşından sonra bir ses rengi tanımlaması yapılabilir fakat gözlemlerime göre bu tanımlamalar öğrencinin anatomik gelişimine bağlı olarak zamanla geçerliliğini yitirmektedir. Genel olarak ses renginin tam oturmaya başladığı dönem kadın ve erkek için 25 yaştır. Çünkü bu yaşlarda kemik gelişimi tamamlanır, fiziksel gelişim tam anlamıyla oturur.
Tüm bunların dışında; göğüs tonları, orta tonlar, kafa sesi tonları, falset tonları ve ıslık tonları gibi kavramlar ses tizleştikçe ya da pesleştikçe sesin hangi bölgelerimizde tınladığını ifade eden kavramlardır. Bu tonlara geçişte ustalaşmak sesin doğru kullanımında ustalaşmakla doğru orantılıdır. Falset tonları sadece erkeklerde olup kadın sesini taklit etmek şeklinde özetleyebiliriz. Bu, Kontr Tenorların uyguladığı bir tekniktir. Fransız Kontr Tenor Philippe Jaroussky bu ses renginin başarılı bir örneğidir: (Philippe Jaroussky – Vivaldi “Stabat Mater”)
1477a8İlerleyen yaşlarda seslerin kalınlaştığı ve buna yönelik yeni ses rengi tanımlamaları yapıldığı ayrı bir gerçektir. Kariyerinin büyük bir bölümünde Tenor olarak Opera sahnelerinde yer alan Placido Domingo, sıfırdan Bariton repertuvarı hazırlayıp şu anda kariyerine Bariton olarak devam etmekte, aynı zamanda orkestra şefliği de yapmaktadır.. (Placido Domingo – Tenor / Placido Domingo – Bariton)
KADIN SESLERİ
SOPRANO
İnce kadın sesleri bu gruptandır.
Subret Soprano
Hafif, uçar gibi, parlak ve ajiliteleri rahat bir ses rengidir. Genç kız veya hizmetçi rolleri için yazılır. (Donizetti – Aşk İksiri Operasından Giannetta Rolü)
Koloratur Soprano
Esnek, tizleri ve ajilitesi çok iyi olan, ses aralığı geniş; aralığı geniş sesler arasında rahatlıkla sıçrama yapabilen bir Soprano türüdür. (Ajilite: Hızlı pasajları icra edebilme ustalığı) Operalarda delirme sahneleri ya da histerik sahneler genelde bu ses renklerinin rolleri için yazılır. Lirik Koloratur ve Dramatik Koloratur olarak ikiye ayrılır:
1- Lirik Koloratur Soprano: Parlak, esnek, tizleri rahat, ajiliteleri iyi, Dramatik Koloratura göre daha uçuş uçuş bir ses rengidir. (Offenbach – Hoffmann’ın Masalları Operasından Olympia Rolü)
2- Dramatik Koloratur Soprano: Lirik Koloratur özellikleriyle aynı özellikleri taşıyan, bu özelliklere ek olarak Lirik Koloratura göre daha koyu, daha volümlü bir sestir. Adından da anlaşılabileceği gibi daha dramatik bir etkiye sahiptir. (Mozart – Sihirli Flüt Operasından Gece Kraliçesi Rolü)
Lirik Soprano
Adından da anlaşılacağı gibi lirik yani melodik ve sıcak bir ses rengidir. Duyguları sese aktarmada usta bir sestir. (Mozart – Sihirli Flüt Operasından Pamina Rolü)
Lirik Leje (Legge) Soprano
Ajilitesi ve tizleri iyidir, bu nedenle koloratur sopranolarla karıştırılabilirler. Koloratur ses aralığı Lirik Leje’ye göre daha geniştir ve tını olarak farklılık gösterir. (Puccini – Gianni Schicchi Operasından Lauretta Rolü)
Lirik Spinto Soprano
Güçlü, doğuşkanları yüksek fakat yaş ve ses olgunluğunca henüz Dramatik Sopranoya ulaşamamış soprano sestir. (Puccini – Turandot Operasından Liu Rolü)
Dramatik Soprano
Pes tonlarda zorlanmayan, doğuşkanları yüksek seviyede, dramatik etkiye sahip, tiz, güçlü ve koyu bir ses rengidir. (Verdi – Aida Operasından Aida Rolü)
MEZZO SOPRANO
Soprano ve Alto ses gruplarının arasında kalan orta kalınlıktaki kadın sesleri bu gruptandır.
Koloratur Mezzo
Koyu tınısının yanı sıra Dramatik Koloratur Soprano ses özellikleri taşıyan bir ses rengidir. (Rossini – Cenerantola Operasından Cenerantola Rolü)
Lirik Mezzo
Esnek, yumuşak ve dolgundur. Genelde pantolon (bir kadın tarafından oynanan erkek rolü) rolleri oynar. (Massenet – Werther Operasından Charlotte Rolü)
Dramatik Mezzo
Volümlü, koyu, güçlü, tok bir sestir. (Verdi – Don Carlos Operasından Eboli Rolü)
ALTO
Pesleri çok iyi tınlayan dolgun, yuvarlak ve koyu, nadir bulunan bir kadın sesi türüdür. Nadir bulunan bir ses türü olduğu için ve / veya ses rengi birbirlerine yakın bir frekansta tınladığı için Alto roller Kontr Tenor sesler tarafından da icra edilebilmektedir. (Britten – Bir Yaz Gecesi Rüyası Operasından Oberon Rolü)
Dramatik Alto
Pesleri güçlü, dolgun bir sestir.
Kontralto
Dramatik Altoya göre daha dolgun ve pesleri daha güçlü bir sestir.
ERKEK SESLERİ
TENOR
Erkek sesleri arasında en tiz yapıya sahip ses türüdür. Uzun sesleri tutma ustalığıyla bilinir.
Kontr Tenor
Yapısı nedeniyle Lirik Bariton ile benzer bir yapıya sahip olduğu için Lirik Bariton ile karıştırılan bir ses türüdür. Falset tekniğiyle söylemediğide Lirik Bariton olarak karşımıza çıkar. Bu ses türünde ses, kadın sesine benzetilerek (falsetto) verilir. Barok dönemde bu ses rengi için çokça rol yazılmıştır. “Male Contralto” (Erkek Kontr Alto) olarak da tanımlanır. (Händel – Agrippina Operasından Voi Che Udite Aryası)
Leje (Legge) Tenor
Yumuşak, esnek, hafif, tizleri rahat bir ses rengidir. (Bizet – İnci Avcıları Operasından Nadir Rolü)
Lirik Tenor
Leje Tenora göre daha dolgun bir yapıya sahiptir, Yumuşak, esnek, tizleri rahat ve akıcıdır. (Verdi – La Traviata Operasından Alfredo Rolü)
Dramatik Tenor (Heldentenor)
Orta ve pes tonları iyi, volümlü, dolgun, ağır ve güçlü bir sestir. (Wagner – Tristan ve Isolde Operasından Tristan Rolü)
BARİTON
Tenorla bas arasındaki kalınlıkta ses türüdür.
Lirik Bariton
Esnek, yumuşak, tizleri rahat ve akıcı bir yapıya sahiptir. (Rossini – Sevil Berberi Operasından Figaro Rolü)
Kavalierbariton
Hem Lirik hem Dramatik pasajları icra edebilen, esnek ve hareketli bir ses türüdür. (Çaykovski – Yevgeni Onegin Operasından Onegin Rolü)
Dramatik Bariton (Heldenbariton)
“Yüksek Bas” olarak da adlandırılır. Dolu, güçlü ve tok bir ses türüdür. Tiz, orta ve pes tonları rahattır. (Wagner – Uçan Hollandalı Operasından Hollandalı Rolü)
BAS
En kalın erkek sesidir.
Bas-Bariton
“Karakter Bas” olarak da adlandırılır. Diğer Bas seslere göre Bariton’a daha yakındır ve tizleri daha rahattır. Tizleri ve pesleri rahattır. “Karakter Bas” terimi, karakter rolleri için uygun bir ses olmasından ileri gelir. (Gounod – Mephisto Operasından Faust Rolü)
Basso Buffo
Teatral yönü kuvvetli, esnek ve hafif bir sestir. Komik rollere oldukça uygun bir sestir. (Donizetti – Don Pasquale Operasından Bartolo Rolü)
Profondo Bas
Zengin, güçlü, oldukça koyu, etkileyici, dolu ve olgun bir ses türüdür. Yaşlı roller için uygundur. (Mozart – Sihirli Flüt Operasından Sarastro Rolü)
Tüm bu bilgiler ışığında, önemli olan kendi ses renginizi bulup bu şekilde şarkı söyleyebilmektir. Sesi kalınlaştırarak ya da incelterek şarkı söylemek ses tellerinize kısa ve uzun vadede önemli zararlar verebilir. Bu açıdan bakıldığında ses rengine uygun repertuvar seçimi bir diğer önemli husustur.
Herkese keyifli bir müzik yolculuğu dilerim…
ASLI DERİN DENİZ
#solfejdersi #sesrengiminasılöğrenebilirim #piyanoeğitmeni #pianodersi #şaneğitimi #solfejeğitimi #yeteneksinavi #piyanodersleri #Pianodersleri #sesrenkleri #soprano #kulakdersi #alto #şandersleri #şanhocası #bariton #tenor #konservatuvarahazirlik #operases #sesiminasılöğrenebilirim #pianoegitimi #şandersi #piyanoeğitimi #vokalkocu #mezzosoprano #piyanohocası #konservatuvarahazırlık #piyanodersi #konservatuarahazirlik #konservatuarahazırlık #solfejdersleri #Pianoeğitmeni #seseğitmeni #bass #bassbariton #şaneğitmeni #Mezzosoprano #kulakhocası #kulakeğitimi #kulakeğitmeni #kulakdersleri #yeteneksınavı #solfejeğitmeni #pianohocası #seseğitimi